Pages

Monday 28 November 2011

Tawngtaina

         ' Lalpa keimah ah hian thinlung thianghlim tak dah la, Vanglaini chanchinbu ang mai mai nilovin ka chhunglam pawh hi rawng chihrang2 mawi takin chei ang che.

'Thehlei anga zawmtho lovin min siamla, kawng thar leh tum thar apiang lawm lova ka kawng zawhlai a rinawm taka ka kal theih nan rinawmna thinlung min pe bawk ang che.

'Arpuiin a riltam huna a tui awplai a ei thin ang leh Esaua'n a riltamna hnar kiang tura fa u nihna a hralh ang nilovin ka tam lai leh ka ruah ngawih ngawih lai pawh in tam thiam min zirtir nawm fo la, hlim taka retheih thiam dan min zirtir bawk ang che.

'Naute in a nu panglum a hai ngailo ang leh uipa in a chaw thleng awmna in a hai ngailo angin ka ke te hian I biakbuk kalna kawng te chu hai ngai suh se la, Lalpa neitute chanchin zir leh entawn hi nitin a ka hriatrengna khawl enkawltu nithin bawk sela, ka theihna beitham tak tihpun hi ka mawhphurna a ni tih min hriat nawm tir fo bawk ang che. 

'Lungawi zel nun neitute hi mi chak leh thiltithei ber te anni tih hi ka thinlung hian theihnghilh fo thin mahse Beramno sa in Isreal fate Kalhlen kut a hriatchhuah tir thin ang khan, nitin, kawla ni chhuak hian min hriatchhuah nawm tir fo sela; mi chak ber leh thiltithei ber kanih hunah pawh kei aia ropui an awm ani tih min hriattirtu ni fo bawk rawh se.

' I lak ata tlanchhiat duhna thinlung ka neih apiangin Kawlkil tawp thleng pawhin, nghapui kawchhung thleng pawhin I thu zawmlo a tlanchhiatsan tute chu I thiltihtheihna in a umzui thin ani tih min hriat nawm tir fo la I lamah min hip thin ang che.

'Hmangaihna hi Krista neitute innghahna ban rinawm a nih ang ngeiin Samari mitha anga a hun leh hmun, a rem leh remloh ngaihtuah buai lova a tam thei ang ber sem chhuak thiam thei turin min pui la, channa hi neih tamna zawk a ni tih hi ka theihnghilh ngailohna turin min pui bawk ang che.

'Luitui fim tak chu thihna turin a fan chhuah vek lai pawn a fim hun tur nghaka muang changin a luang heuh heuh thin ang hian hlauhna leh thihna zan thim ten min tuam lai pawhin chawl lova hmalam pana muang changa ka luan zel theih nan min pui la, lui chak zawk leh lian zawk ka fin thleng a rinmawm taka ka luan theih nan chakna min pe bawk ang che.

' Samson-a a hmangaih ber hmaah tihtlawma a awm ang nilova hmangaih ber te hmaa I Lehkhabu Thianghlim ka lek fo theihna turin hmangaih thlang thiam turin FINNA min pe la, Uire ngaidamtu Pathian i nih na chauh ring lova Mi rinawmte malsawmtu Pathian i nihna ring thei turin min pui ang ce.

' Awle lemchanah Zawngte in a mittui a ti tla ang leh a thangkama a awk ang nilovin pen khat leh ka pen hma pawha I thupek ka ngaihtuah nawn a I dan thu te hrialhfiaha ka awm theih nan nitin I finna thu te chu min zirtir nawn leh thin ang che.

' Vana kuta sak loh in khi vai mistiri sak aiin a nuam in a tlo zawk a ni tih min hroat nawn tir fo la, Thihna hremhmun kawng khi leia kawng tamtak in a tlun zawm a ni tih hi nitin min hriat nawm tir fo bawk ang che. Thiltha tih hi chaw ah ring a, I lawmna siam hi ka thupui ni fo thin rawh se. AMEN '



Dustin Lalkulhpuia
Agartala, the 28th Nov.2011

Sunday 27 November 2011

J.H.S.S. I TE BER TAWP LOVE:


                            Engkim hian thatna lai (merits) leh thalohna lai (demerits) an nei theuhva ; chhimbal leh sar zam te van boruak a an in zam chhawk thin ang hian thatna leh thatlohna te pawh hi kawng peng thuam tamtak ah hian an in sut pel nuk nuk thin. Chilthli far duah duah a vawiin a kan fak te pawh hi ‘second’ khat lek a thil thlengin avangin a tuk maiah chil lem dawk dawk in kan sawichhe leh fo thin.Hei hian chhan pakhat a nei a, chu chu – famkimlohna khawvela famkimlo thilsiam awm kan nih vang a ni.
Khawvel hmasawnna chuan min hruai mai nilovin kan pawnto pui tawh a ni ber a.Changkanna te leh thiamna, insumdawn tawnna te chuan khawvel mipui te chu thingtlang khaw khat a cheng ang main khua leh tui khatah min fun khawm a, rual awhna leh rual elna thlarau thlarau te chuan nu leh pa tam tak lu a dawm kun tir lain Ram leh Hnam hmasawnna thlen tu a ni zel bawk a.Lui hnara tui nu in lui mawnga tuikhur tui a ti ngap ngailo angin, sa talh in a cheng za ‘note’ huma zingtin deuh thaw kal fo thin kha tu leh fate zirna avanga laina hnai dawra ‘alu’ leh ‘dal’ “thla thar ah aw” tia a puk a ba a la ta tam tak an awm phah a. Heng mite hi hmalama tuifim en a tuini chawi tute anni. A ropui a, a hlu e. Mahse, thil pakhat erawh fim taka kan ngaihtuah a tha hle in ka hria. ‘Jampui Higher Secondary School’ hi Rengram Zofaten a rohlu kan neih pakhat te zinga mi ti ila kan sawi sual tamin ka ring lo. Phu loh malsawmna kan dawn he kan sikul hi kan tana a hlutna leh a tangkaina hi kan thlir thim a pawimawh hle in ka hria. ‘Madhyamik’ exam result a chhuah a pianga thingrem ril ber hai ziah ngai thin kha Sorkar khawngaihna kan dawn tak avangin nu leh pa tam tak harstna in pam tawn thin kha a rawn chhawk ta a. Chhungkhat lainate sum leh pai puk a, vawk kuang tung meuhva fate zirna atana in phawrh fai thin kha cheng tlemte chauh sengin keimahni tlangdung ngeiah rilru dam takin zirna sang zawk bei turin ruahmanna min siam thiam tir ta a ni.
Tu emaw tih dan takah , Sap tawng hi ‘education’ ah kan ngai vek tawh ni hian a lang.Kan tawnhriat (experience) tehi ‘education’ min petu chu anni a, tawng hi chu ‘education’ than len tirtu, inbiak pawhna (communocation) mai a ni. Mahse, tunlai khawvel vir chak tawh takah erawh hi chuan ‘English’ tawng thiam lo chuan a pawr vak chi tawh loh khawp in a lang.Dulkiar lo min siam dulkiar tu a ni tlat a lawm.
“Saw mi tlangah te sawn ka di tuan ve tak ang maw?” tih ang deuhvin Mizo tehi chu hmuh te aia hmuhloh te rin mai ching kan ni a. Ralkhata eng de ve ve tehi kan neih lai aia hmuh en bik riau tehi kan hrat pek a.Kan tlang dung maia awm he ‘J.H.S.S’ sikul pawh hi tlang danga Zirna In aiin kan hmu hniam fo thin reng a ni. Delhi phaizawl chu sawiloh kan Tripura khawpui a zirna te nena khaikhin tlak pawh nilo khawpin te in nep mahse, a hlawhtlinna hmuh te chu ho te,hmuh thamloh mah nise, “I duai chuang love” kati tlat duh a ni kei chu! Sum leh paia buaina neilo te tan chuan hmun pui lam leh a hming lam nuam lam pan te chu a tha e, mahse thei leh thei lova phak miahloh ban hram hram ai chuan ‘Rengzo Zirna Run lum’ hi I bel zak ang u. Zahpuiawmloh tak sikul ‘building’ leh ‘compound’ nuam tak, Zirtirtu mithiam tak tak te lah englaim pawha m in thlawp a tanpui kan ngaih huna min tanpui thei tu tur ‘Zo Society’ ten min hual vel bawk a. Nun kawng dika min hruai theitu Kohhran dan leh Pathian thu nung te chuan nitin min hrual thin bawk a, chhungte rilru tihrehawm tu nih aiin puih an ngaihna huna chem hum chhawk reng theiin an bulah kan ding bawk a. “ka bawihi kha a mu lum tak ang chu maw?” tih aiah khan puan lum takin zantin an khuh thei zawk a. Nu leh pa tamtak tan chuan damna ava ni chiang tak em!!
Mahse, hei hi zawng mi rilru hniam, mi dawihzep ho ngaihtuhna awm vel lek a ni, tiin a hnial theih tho mai. Mahse, kan lehkhabu tehi kan mamawh tawk thiamna min pe thei tura Sorkarin an duan a ni a, heng finna leh thiamna thu te hriatchhuaha vawn reng hi ‘General education’ in a tum chu a ni. Heng min hrilhfiaha, min zawnpui tur hian a ni zirtirtu tehi Sorkar hian min pek ni. Nal taka mahni tawng ni maihlo sawi par par thei tehi ‘Mithiam’ an ni lova, ‘Mithiam’ diktak te chu finna leh thiamna nal taka chham chhuak thei tute hi anni. Heng finna leh thiamna min hrilhfiah sak tur hian kan zirtirtute hi an rinawm tawk in an hmantlak hle a ni. Zirlai tena mahni tawng ngeia chiang taka hrilhfiahna an dawn hian an zirlaiah phurna thar a siamsak thin a, chakna thar a pe thin a,hei ngei hi ani Zirna in a tum chu. Kan zirlaia tuina leh thathawh chakna kan neih na hi hlawhtlinna kailawn hmasa ber chu a ni. Mahse, engvang nge ni a kan sikul hian fak a hloh loh fo thin le? A enkawltute ,awhphurh ne ni a a cheng a zawk tehi? tih erawh chu zawhna kan hmelhriat than tak a ni. Hei hi chuan chhan hrang hrang a nei awm e. Amaherawhchu, chung harsatna chi hrang hrang te siam tha a rem fel leh tur chuan – in awpna mumal tak (discipline), dan khoh tak leh mumal tak neih hi a pawimawh hle in ka hria. Hei hi tunlaia zirna in tha an tehna tehfung pawimawh ber pawh ani reng a ni. “Heihi ka ta a ni a, A mawina chu Ka mawina a ni a, Ka mawina chu A mawina a ni,” tih rilru kan put vek loh chuan he hlawhtlinna kailawn hi zawh tluan a harsa ngei ang. Tin, kan zirtirtute thiamna leh finna kan hman thiam hi a pawimawh hle in ka hria. Thiamna tehi mawi tak a parchhuak tur chuan a parfung hi a pawimawh em em a, a rimtuina diktak lan chhuah tir thei tur chuan a duh leh mamawh tak pethei tur huan enkawltu tha a mamawh hle a ni. Chutiang bawkin zirlai naupangte fa anga sikulin a en chiah hian a ni zirlai naupang ten tha thawh an chak thin ni.
Luipui chak tak leh ri ring tak te pawh hi a hnar tihpin a a awm chuan zawi muangin a kangchat thin a, mahse lui hnar chaklo tak pawh hi rinawm taka nitin chawl miah lova a luan chuan lui lian zawk finin a kangchat ngailo a ni. Pu Gandhi a chuan, thil ropui tak titur chuan thil te reuh te atanga kan tan a ngia a ni, a ti thin. Fak leh selna kara kan thil tha tih te hi leng vel thin an nih avang hian beng tih ngawn a hun pawh a ‘bengngawng’ anga awm a, mit tih del a hun pawh a ‘mitdel’ anga kan awm thiam hi hlawhtlinna khawpuia leng tur chuan kan tih a tul a ni.
                                                          JHSS faculty members, 2009

“ J.H.S.S zam lovin luang zella, I vawhna chuan luikawr ruam lum tak te chu chiah dai sela, Turnipui hrang thin mahse Zingdaifim chuan a nghak reng che a, kang ngailo Luipui I fin thlengin rinawm takin luang zel ang che.”


Dustin Lalkulhpuia
Behliangchhip,2010

MUSIC

 
Design by Dustin Sampler